Қазақстанда жемістер мен көкөністер жиі тұтынылатын аймақтар аталды
Қазақстандық ғалымдардың «Дербестендірілген денсаулықты қадамдар» атты жаңа зерттеулері Қазақстандағы жемістер мен көкөністерді тұтынудағы айырмашылықтарды көрсетеді.
С.Ж. Асфендияров атындағы ҚазҰМУ ғалымдары Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің «Қазақстан Республикасындағы дербестендірілген және профилактикалық медицина» Ұлт денсаулығын зерттеу жөніндегі ауқымды бастамасы аясында Қазақстан Республикасының барлық аймақтарында тұратын 20400 адамның тамақтануына талдау жүргізілді.
Зерттеудің мақсаты әртүрлі жас топтары мен жыныстар арасында диеталық әдеттерді анықтау болды, бұл тамақтану мен қоғамдық денсаулықты жақсартудың тиімді стратегияларын әзірлеудегі негізгі қадам.
«Жұмыстың негізгі бағыты аурулардың алдын алуға көмектесетін стратегияларды әзірлеу үшін жергілікті және жаһандық деректерді талдауға және қолдануға бағытталған. Бұл әдіс кең ауқымды зерттеулер жүргізуге және жұқпалы емес аурулардың таралуы және әлеуметтік факторлардың халықтың денсаулығына әсері туралы бірегей деректер алуға мүмкіндік берді», – деп атап өтті ҚазҰМУ ректоры Марат Шоранов.
Деректер әртүрлі жас топтары мен еліміздің әр аймақтарын қамтитын сауалнама арқылы жиналды. Талдау параметрлері аптасына жемістер мен көкөністерді тұтынудың орташа күндерін, сондай-ақ күніне орташа порция санын көрсеткіштерін қамтиды. Зерттеу барысында әртүрлі жастағы және еліміздің әртүрлі аймақтарындағы адамдардың жемістер мен көкөністерді тұтынуы туралы қызықты деректер анықталды.
Барлық жас топтарында әйелдер ерлерге қарағанда жемістерді жиі тұтынады екен. Мәселен, 18 бен 29 жас аралығындағы жас әйелдер аптасына орта есеппен 5 күнге жуық жеміс жейді, ал жас ер адамдар 3 күннен сәл аз.
Бір қызығы, 60-69 жас тобындағы бұл айырмашылық одан да айқын байқалады: бұл жастағы әйелдер аптасына 5 күннен артық жеміс жейді, ал ер адамдар шамамен 4 күн. Сонымен қатар әйелдер күніне екі есе көп жеміс тұтынады. Республика аймақтарының да өзіндік ерекшеліктері бар, Астана мен Шымкент қалаларында әйелдер ерлерге қарағанда жемістерді жиі жейді.
Елдегі жемісті тұтынудың ең жоғары және ең төменгі көрсеткіштері
Атырау облысының әйелдері рекордқа шықты, олар аптасына 6 күн жеміс жейді. Ерлер арасында аптасына 5 күн шамасында жеміс-жидек жейтін Шымкент қаласының тұрғындары көш бастап тұр. Шығыс Қазақстан облысындағы ер адамдар жемістерді жиі тұтынады, аптасына шамамен 3 күн, сонымен қатар Қостанай облысының әйелдері 4 күннен сәл азырақ жейді.
Елдегі көкөністерді тұтынудың ең жоғары және ең төменгі көрсеткіштері
Мұнда Жамбыл облысының тұрғындары көш бастап тұр, олар күн сайын – аптасына 6 күн көкөніс тұтынады. Екінші жағынан, Ақтөбе облысында ер адамдар көкөністерді ең аз тұтынады – аптасына шамамен 3 күн. Шығыс Қазақстан облысының әйелдері де көкөністерді көп жемейтіні байқалады – аптасына шамамен 4 күн. Солтүстік Қазақстан облысында адамдар күніне небәрі 1,7 порция көкөніс жейді, бұл ең төменгі көрсеткіш.
Тұтастай алғанда, әйелдер ерлерге қарағанда жемістер мен көкөністерді жиі тұтынатыны дәлелденді. Бұл айырмашылықтарға әсер ететін ықтимал факторларға мәдени, әлеуметтік-экономикалық және мінез-құлық факторлары жатады. Аймақтар бойынша диеталық әдеттерде айтарлықтай айырмашылықтар бар, бұл жаңа өнімдердің қолжетімділігіне, аймақтық артықшылықтарға және экономикалық жағдайларға байланысты болуы мүмкін.
Жемістер мен көкөністерді тұтыну денсаулықты сақтауда маңызды рөл атқарады, бұл жай ғана дәмді тағамдар емес, олардың құрамында ас қорытуға иммунитетті нығайтатуға және әртүрлі аурулардың, соның ішінде жүрек-қан тамырлары мен кейбір қатерлі ісіктердің қаупін азайтатын өмірлік маңызды дәрумендер, минералдар мен талшықтар бар.
«Әртүрлі аймақтар мен жыныстар арасындағы жемістер мен көкөністерді тұтынудағы байқалған айырмашылықтар осы пайдалы тағамдарды адамдардың барлық топтары үшін қолжетімді және тартымды ету үшін көбірек жұмыс істеу керек екенін көрсетеді. Бұл әсіресе жемістер мен көкөністерді тұтыну орташа деңгейден төмен аймақтар мен халық топтарына қатысты болмақ.
Бұл тағамдардың диетадағы маңыздылығын түсіндіретін білім беру науқандарын жүргізу мен тұтынуды арттыруға арналған бағдарламалар әзірлеу қажет. Жемістер мен көкөністердің әртүрлі түрлерін қосу арқылы диетаны әртараптандыру қажет. Жергілікті ауыл шаруашылығын қолдап қана қоймай, азық – түліктің балғындығы мен құнарлылығын қамтамасыз ететін жергілікті және маусымдық өнімдерден тағамдар дайындауды ынталандыруға болады», – деді Б. Атшабаров атындағы іргелі және қолданбалы медицина ғылыми-зерттеу орталығының басшысы Тимур Салиев.
Әрқайсымыз тамақтануымызға көбірек көңіл бөлуіміз арқылы өзіміздің және жалпы қоғамның денсаулығын жақсартуға өз үлесімізді қоса аламыз. Жемістер мен көкөністерді тұтынуды арттыру денсаулық пен ұзақ өмір сүруге бағытталған қарапайым, бірақ тиімді қадам болып табылады.
