Ұлттық код дегеніміз — Ұлтымызға тән асыл қасиеттердің жиынтығы

Талғат НҰРҒОЖИН,

С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ Ұлттық медицина университетінің ректоры, медицина ғылымының докторы, профессор

С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ Ұлттық университеті —  87 жылдық  тарихы бар, екі ғасырдың куәсі болып отырған жоғары оқу орны. Осы  жылдар аралығында  Қазақстанға ғана емес, дүйім дүниеге есімдері белгілі талай    медицина саласының саңлақтарын  даярлап шығарды. Бүгінгі күні  бұл университет дүние жүзіндегі  беделі биік медициналық оқу орындарымен, медициналық ғылыми-зерттеу институттары  және орталықтарымен тығыз қарым-қатынас орнатқан алдыңғы қатарлы оқу орындарының бірегейі.  Университетте Қазақстан жастарымен қатар, әлемнің 17 мемлекетінен келген студенттердің де медициналық білім алуы университеттің  әлемдік білім кеңістігіндегі  деңгейінің  биіктігін көрсетсе керек. Университет ректоры, медицина ғылымының докторы, профессор Талғат Сейітжанұлы НҰРҒОЖИНМЕН  әңгіме аталмыш білім ордасының бүгінгі тыныс-тіршілігі  төңірегінде өрбіді.

Медициналық оқу орындары адам­заттың жаңа

білімдері мен техноло­гиялық жетістіктерін шоғырлан­дыратын

жоғары оқу орны болуы тиісті.

Нұрсұлтан НАЗАРБАЕВ.

– Талғат Сейітжанұлы, бұл университетке басшы тағайындаудың ұзаққа созылғанын жұртшылық жақсы біледі.   Ректорлыққа өздерін ұсынғандардың да саны аз болмаған секілді, дегенмен Елбасының   таңдауы сізге түскен кезде қандай   күйде болдыңыз?

– Ерекше толғаныста болдым. Еліміздегі тұңғыш әрі  ең алдыңғы қатарлы  медициналық оқу орнына жетекшілік етуге берілген сенім кімге болса да зор мәртебе және үлкен жауапкершілік жүктейтіні белгілі. Кәсіби қызметімдегі ма­ңызды кезеңдердің бірі болғандық­тан,  мен Елбасының сенімін ақтауға серт беріп, өз тарапымнан жаңаша жұмыс істеуге белді бекем будым. Университетке басшы тағайындау ұзаққа созылғанмен, университет әкімшілігі өз жұмыстарын толықтай әрі тиянақты атқарып келгенін ерек­ше атап өтіп, университет ұжымына білім сапасын төмендет­пей, мәртебелерін  жоғары ұстап келгендері үшін алғысымды білдіргім келеді.

–  Ректор болғаныңызға тура ал­ты ай болыпты.  Осы уақыт аралығында университет өмірінде бірқатар өзгерістердің орын алып жатқандығынан хабардармыз…

– Университет ұсынатын қыз­меттердің ең басты тұтынушысы студенттер болғандықтан, мен ең алдымен студенттермен кездесіп, олардың оқу жүйесі төңірегіндегі ой-пікірлерін,  мықты маман болып  қа­лыптасу үшін студентке қандай жағдайлар жасалуы керек деген   сауалдар төңірегінде  олардың ұсы­ныстарын тыңдап, ой-пікірлерімен бөлістім. Өйткені, болашақ маман­дардың біліміне біліктілігі сай бо­луы,  таңдаулы дәрігер болып қа­лып­тасулары оларға  берілетін  біліммен қатар,  бойларына адам­гершілік қасиеттерді қалыптастыру дәріс беретін оқытушылардың жауапкершілігінде жатыр. «Ұстазы жақсының — ұстанымы жақсы» деген сөздің түбірінде үлкен мағына бар. Бұл тәмсілді  студент-жастарға дәріс беретін әрбір ұстаз берік ұстанса деймін.  Студенттердің пікірлерін біл­ген соң барып, университет ұжымымен кездесіп, қазіргі таңдағы бағыт-бағдарларымен және алда тұрған ауқымды міндеттерімен таныстым.  Ұжымның ауызбірлігі мен  ынтымағы нәтижесінде универ­ситетімізде қазіргі таңда көптеген оң өзгерістер орын алып отыр.  Жалғыз адамның қолынан көп іс келе қоймайды. Айтқаныңды қолдайтын, ұсынысыңды қабылдайтын, өз ойларын ашық айтатын  жаңашыл, ізденімпаз әріптестерің, қолдаушы­ларың көп болғанда ғана қолға алған істен оң нәтиже күтуге болады. Университет ұжымының қазіргі тыныс-тіршілігі мені ұдайы жігер­лендіріп, алға жетелейді.

БАРЫС – БАТЫЛДЫҚҚА ҰМТЫЛДЫРАДЫ

 – Сіздің ұсынысыңызбен универ­ситеттің  бұрынғы логотипі өзгертіліп,    барыс бейнесі таңдалып алыныпты. Мұндағы көздеген ең басты мақ­са­тыңыз қандай? Университетке  Ұлт­тық мәртебе мен көрнекті қоғам және мемлекет қайраткері С.Ж.Асфен­дияров есімі қашан берілді?

– Университетіміздің  бай та­рихына үңілсек, атауы төрт рет өзгертілгенін бағамдау қиын емес. Қазақ КСР  Министрлер Кеңесінің 1989 жылғы 11 қаңтарында  инсти­тутқа С.Ж.Асфендияров есімі бе­рілген болатын.  С.Ж.Асфендияров  еліміздегі тұңғыш дәрігерлердің бірі, медицина университетінің құрылуы­на  ықпал еткен әрі тұңғыш ректор­ларының бірі болған  көрнекті тұлға. 2011 жылы 5 шілдеде  ҚР Прези­дентінің Жарлығымен институтқа Қазақ Ұлттық медицина универ­ситеті мәртебесі берілді.

Жалпы, сексен жеті жылдық та­рихы бар  оқу орнымыздың тари­хында көптеген айтулы  оқиғалар болды.  Түлектеріміздің гуманизм, із­­­­гілік пен  ақиқат жолында жалпы­азаматтық идеяларды ұстануда сіңірген  үлесінің  зор екендігін ба­ғамдайсыз.  Шығыстың қос шынары атанған  батыр қыздарымыздың бірі Мәншүк Мәметованың біздің уни­верситетте оқығандығын мақтаныш­пен айтамыз. Ұлы Отан соғысы кезінде  оқу орнын екі мыңға жуық дәрігер бітірсе, соның  300-ге жуығы және 84 оқытушы Ұлы Отан соғысына аттанған. Ұлы Отан соғысында  көрсеткен  ерліктері үшін Мәншүк Мәметова мен артиллерия командирі  Иванилов Кеңестер Одағының Батыры атанса, 4 дәрігер Қызыл Ту орденімен, 59 дә­рі­геріміз Қызыл Жұлдыз ордені­мен,  1 дәрігер ІІІ дәрежелі Даңқ  орде­ні­мен марапатталған. Мұның бар­лығы студенттерге үлкен өнеге мен тәрбие. Ал бүгінде медици­налық университет еліміздегі инновация­лық бағыттағы жоғары оқу орындарының бірі.

Логотипімізге тоқталсақ, оны  ауыс­­тырудағы ең басты мақсатымыз – жастарға жаңаша серпін беру. Олардың болашаққа, Президен­тіміздің ұлтымыздың алдына қойып отырған ұлы мақсат-мұраттарына ұмтылуына ықпал ету. Әсіресе, Елбасының бүгінде қоғамда кеңінен талқыланып, қолдау тауып жатқан «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» бағдарламалық мақаласы ұлттық құндылықтарымызды ұлықтау жолында бәрімізге үлкен міндеттер жүктейді.

Жастарымызға серпін беретін, олардың өз болашақтарына деген сенімін арттыратын  логотипімізге барыс бейнесін таңдауымыздың да мәні тереңде жатыр. Ата-баба­ларымыз ежелден барыстың текті­лігін, батылдығын пір тұтқан. Сондай-ақ, барыс символы жарқын болашаққа ұмтылуға, айбынды болуға үндейді. Біз логотипті өзгер­ту  кезінде  бұрынғы құндылық­тар­ды сақтай отырып, оған геральдика тәсілі арқылы көптеген астарлы ой  білдіретін атрибуттарды енгіздік және байқасаңыз,  барыстың өзі қазақтың қошқар мүйізді, оюлары­мен бейнеленген.   Жастарға Ұлттық құндылықтарды дәріптеуді  осылай­ша  жеткізуге тырыстық.  Қазір  жа­ңа логотип  жобасы студенттер мен оқытушылар арасында талқыл­ану үстінде. Жаңа жоба көпшіліктің тал­ға­мынан шығады деген сенімдемін.

–  Ұлттық университеттердің басқа білім ордаларынан айырмашы­лығы неде?  Факультеттер жеке мектептерге біріктіріліп жатыр екен, оның тиімділігі неде?

– Ұлттық ұғымы, ең алдымен, уни­вер­ситеттің имиджі. Сондай-ақ, мемлекетіміздің тарапынан  университеттің денсаулық сақтау саласындағы  жетістіктерінің жоғары бағалануы, оған жан-жақты қолдау көрсетуі  білім ордасының әлеуетіне деген үлкен сенім деп бағалаймыз. Ұлттық деген мәртебеге ие болу әрқайсымызға үлкен жауапкершілік жүктейді. Өз тарихында  педагогика­лық  және ғылыми мүмкіндіктерін пайдалана отырып, жоғары білікті, бәсекеге қабілетті денсаулық сақтау саласы мен фармация мамандарын дайындап келе жатқан университе­тіміз үшін бұл үлкен мәртебе.  Биыл­ғы жаңа оқу жылынан бастап біз факультеттерді жеке мектептерге біріктірдік.  Мәселен, Жалпы меди­цина мектебі, Х.Досмұхамедов атын­дағы қоғамдық денсаулық сақтау мектебі, Стоматология мектебі, Фармация мектебі  құрылды. Мұнымен бірге Халықаралық медицина факультеті, дипломнан кейінгі білім беру факультеті бар. Жылына университетімізді  мыңнан астам бакалавр  түлектері бітіріп шы­ғады. Кейіннен студенттер қалаған мамандықтарына сәйкес, интернатураға түсіп, магистратура бойынша білімдерін ұштастырады. Біздің қазіргі алдымызға қойып отырған басты мақсатымыз – тек жоғары білімді  медицина маман­дарын  даярлап қана қоймай, халықаралық еңбек нарығында сұранысқа ие, өмірдің өзгермелі әлеуметтік-экономикалық жағдай­ларына жылдам бейімделуге қабі­летті жаңа   кезең мамандарын даяр­лап шығару болып отыр. Біздің түлектер еліміздің денсаулық сақтау   салаларында қызмет  етіп, оқу барысында тәжірибелерін жетіл­діреді.

Сондай-ақ, мамандарымыз  өз елімізбен қатар, жақын және алыс  шет елдерде табысты еңбек етуде. Оқу жүйеміздегі биылғы жылдың тағы бір жағымды жаңалығының бірі  – педиатрия факультеті қайтадан ашылып, осы мамандық бойынша 140 түлек қабылдадық. Біздің  уни­верситет Университеттердің халық­аралық ассоциациясы сияқты онға жуық халықаралық бірлес­тіктердің мүшесі. Әлем университеттері ара­сындағы, еліміздегі университеттер арасындағы рейтингіміз жаман емес. Сала көшбасшысы, еуропалық ғылыми-техникалық АРЕS халықаралық ұйымының рейтингісі бойынша биылғы жылы алдыңғы орындардың бірін  иеленіп, А+ сертификатына ие болдық. Осының барлығы университет  ұжымының жетістіктері.

ERAT, EST,  FUІT

– Елбасы қазақ тілін латын қарпіне көшіру туралы Жарлыққа қол қойған кезде Сіздер бірінші болып қолдау білдірдіңіздер, бұл бағытта қолға алынып жатқан іс-шараларға тоқталып кетсеңіз? Сіздердегі ағылшын тобының ашылғанына көп бола қоймаса керек,  онда тек шет ел жастары ғана білім ала ма, жоқ әлде өзіміздің де жастарымыз бар ма?

– Тарихымызға терең үңілсек, латын тілі бізге енген жаңа құбылыс емес.  Мен бұл өзгерісті еліміздің өз рухани негізіне қайта оралуы, келуі деп бағалар едім. Рухани жаңғырудың бір бағыты осы. 1929–1940 жылдар аралығында латын әліпбиі қолда­ныста болғаны баршамызға аян. Ол жылдары газеттер, кітаптар, оқу­лықтар және қазақ ақын-жазу­шыларының шығармалары латын әліпбиімен шығарылды.   Сол себепті, бұл ақжолтай жаңалыққа  үрке қараудың да, «балаларымыздың болашағы не болады?»  деп алаң­даудың да қажеті жоқ.  Латын қарпіне көшу біздің түркі тілдес елдермен одан әрі жақындасуымызға, туыстасуымызға ықпал ететін болады.  Дәл осы бірыңғай тарихи-мәдени бірлікке негізделген мәдени-гуманитарлық қауымдастық  еура­зия­лық  интеграцияның іргета­сы болуы әбден мүмкін. Орта ғасырдың өзінде латын тілі  Еуропа елдерін байланыстырушы тіл ретінде пайдаланылды. Содан бері қаншама   уақыт өтсе де  латын тілі өзектілігін жоймай, қазіргі жаңа техноло­гияның, ғылым мен әдебиеттің тіліне айналып отыр.  Қазақ тілінің латын қарпіне көшірілуінің ең маңыздысы, ол — қазақ тілін жаңғыртуға жағдай туғызады. Оған қоса, шет ел азаматтарының қазақ тілін меңгеруін әлдеқайда жеңілдете түседі. Латын әліпбиімен қазақ тілін меңгерген жастар, оның ішінде дәрігерлердің болашақта  ағылшын тілін ыңғайлы әрі тез үйренулеріне мүмкіндік туады. Классикалық білім алған дәрігерлер шетелдік әріптестерінің жазбаларын еркін оқи алады. Өйткені, барлық анатомиялық атаулар, дәрі-дәрмек атаулары латын тілінде. Сонымен қатар, ғылыми мақалалардың, ондағы барлық медициналық терминология латын тілінде келетіндігін ескерсек, латын  дәрігерлерімізге жат емес. Байқасаңыз, біздің университеттің ұраны  «Erat, Est,  Fuіt» деп латын тілінде жазылған. Оны қазақшаға аударсақ,  «Болған. Бар. Болады» деген мағына береді. Универси­тетіміздің: Елге қызмет, Кәсіпке адалдық, Шаңырақ мәртебесі, Ұстазға ізет,  Шәкірттерге ілтипат, Ұрпаққа ұлағат,  Болашаққа ұм­тылыс деген жеті құндылығы да   латын  тілінде жазылған. Демек, біз бүгінде сол бар дүниелерді жаң­ғыртып, жаңартып  өмірге ендіріп жатырмыз. Ағылшын тобына кел­сек,  топта тек шет ел студеттері ғана емес, жергілікті жастарымыз да білім алады. Ағылшын тобына арнайы  байқау бойынша іріктеу жүргізіліп, студенттің ағылшын тілін жетік білуі қарастырылады. Негізінде, ағылшын тобының студенттері ғана емес, басқа топтағы студенттердің, яғни болашақ дәрігерлеріміз бен басқа да  меди­циналық мамандық иелерінің ағылшын тілін жетік білуі заман талабы дер едім. Медицина ұдайы дамуда болған соң кейбір еңбектердің уақыт өте өзектілігі  де төмендеуі мүмкін.  Жылына медицина саласы бойынша шығарылатын еңбектердің саны қаншама. Денсаулық сақтау мен медицинадағы маңызды жаңа­лықтардың ашылуы сәйкесінше, технологияның жан-жақты дамуы білім алушылардың ұдайы ізденісте болуын талап етеді. Сондықтан сту­денттердің ағылшын тілін меңгеруге барынша көңіл бөл­гендерін құптай­мын.  Жасыратыны жоқ,  медицина саласындағы тың мәліметтер мен  еңбектер, ең алдымен, ағылшын тілінде жарық көреді. Өйткені, дүние жүзінің басым бөлігі  ақпаратты ағылшын тілінде қабылдайды. Қазіргі уақыт талабына сәйкес, заманауи технологиялар мен ғылыми-тәжірибелік жұмыстарды уақытылы қолдану үшін ағылшын  тілінде ақпарат алу тиімді. Содан соң   келешекте Қазақстан медициналық туризм орталығының бірі болмақ.  Сонда ағылшын тілі  дәрігердің қызметімен қатар, науқастармен сөйлесуіне аса қажет болады.  Біз бұл жерде жастарға үш тұғырлы тілдің мақсаты мен мұратын жетік түсіндіре білуіміз тиіс. Сонда ғана жастардың тіл меңгеруге деген құлшынысы арта түседі.

БАРМАСАҢ, КЕЛМЕСЕҢ ЖАТ БОЛАСЫҢ…

– Университетте  он жетіге жуық  мемлекеттен келген жастар білім алады екен.  Жалпы,  медициналық білім алғысы келген шетелдік талап­керлер осы С.Ж.Ас­фендияровты таңдайтын көрінеді. Оған не себеп,  оқу ақысы төмен бе, жоқ әлде білім беру сапасы жоғары  ма?

– Өзге елдің жастарының  кө­біне біздің университетті таңдау­ларының ең басты себебі – білім беру сапасының жоғары болуы.  Өйткені, оқу орнында болашақ дәрі­герлердің білім алып, тәжірибелерін жетілдіруіне қажетті жағдайлардың барлығы жасалған. Университет заман талабына сай материалдық-техникалық базамен және зертхана­лармен, клиникалық базамен жаб­дықталған. Университет  қызмет­керлері халықаралық бағдарламалар мен гранттар бойынша ғылыми-зерттеу жұмыстарына белсене атса­лысады. Ынтымақтастық аясында бірлескен білім беру бағдарлама­лары, ғылыми жобалар әзірлеп, медициналық білім беру сапасының жоғары стандарттарына қол жеткізу мақсатында академиялық ұтқыр­лықты дамытуды жүзеге асырып келеді. Университетімізде жетекші профессорлар мен  оқытушылар, өз саласының білікті де білгір  маман­дары дәріс береді. «Бармасаң, келмесең жат боласың» деген сөз тағы бар. Бұл ретке келгенде оқу орнында барыс-келіс жақсы жолға қойылған. Соның нәтижесінде  оқу орнымыз әлемнің  көптеген медици­налық оқу орындарымен, орталық­тарымен тығыз қарым-қатынас орнатқан.  Олардың ішіндегі  Жа­по­ния­ның Нагасаки универси­тетімен, Азия –Тынық мұхиты универси­тетімен, АҚШ-тағы Дюк, Cинга­пурдағы Parkway College, Италия­дағы Перудже, Оңтүстік Дунай, Қырғыз мемлекеттік медицина академиясы, Киевтегі  А.Богомолец атындағы  Ұлттық медицина универ­ситетімен, Украинаның  Харковь қа­ласындағы Ұлттық фармация уни­верситетімен, И.Сеченов атындағы Мәскеу медицина университетімен тығыз қарым-қатынаста жұмыс істеп келеміз. Бұл байланыстар оқу орнының әлемдік білім кеңістігінде өзіндік орнын көрсетсе керек.

УНИВЕРСИТЕТТІҢ ӨЗ ЖЕТІ ҚҰНДЫЛЫҒЫ БАР

– Талғат Сейітжанұлы,   әл-Фараби бабамыз «Тәрбиесіз берілген білім адамзаттың қас жауы», – деген екен.  Студенттердің жақсы маман болып қалыптасуына септігі тиер тәрбиелік жұмыстарға тоқталсаңыз. Себебі, қоғамдық жұмыстар жастар­дың тұлға болып қалыптасуымен қатар,  қоғаммен  тығыз байланыс орнатуына   көмектеседі ғой?

– Университетімізде тәрбие жұмыстары оқу үдерісінің маңызды бір бөлігін құрайды. Негізгі мақсат – университет құндылықтары мен  дәстүрін сақтай отырып, студент­терді тұлға ретін қалыптастыру бо­лып табылады.  Университет ұжымы  мен студенттер қауымы бекіткен  елге құрмет, кәсіпке адалдық, шаңырақ мәртебесі, ұстазға ізет,  шәкірттерге ілтипат, ұрпаққа ұлағат, болашаққа ұмтылыс деген  жеті тармақтан тұратын құнды­лықтар тәрбиеге негізделген. Сонымен бірге, ҚАЗҰМУ-дың  үздік студенттерінің он  негізгі құзыреті бар. Ол мақсатшыл, алдына үлкен мақсаттар қойып, нық өмірлік ұстанымдарды ұстана отырып, қоғамға өз пайдасын бере алады.  Ол адамгершілікті ұран етеді. Дәрігерге қажетті адамгершілік қасиеттерді бойына сіңіріп, қоршаған ортаға мейірімділікті насихаттайды. Ол мәдениетті.  Зиялы, мәдениетті  адам үлгісін ұстанып, өзін жан-жақты қырынан көрсетуге мүдделі. Ол кәсіби.  Өз жұмысын кәсіби атқа­рып, білікті маманға тән қасиеттерді қалыптастырады. Ол академиялық жұмыстарға белсене араласады. Ғылыммен шұғылданып, заманауи технологияларды медициналық тұрғыда пайдалану біліктілігін  танытады. Ол технологияға жақын. Цифрлы білім беру мен денсаулық сақтауды дамытып, клиникалық дағдыларды жетілдіреді. Ол бәсекеге қабілетті. Жан-жақты білім игеріп, ағылшын тілін жетік біледі. Нәти­жесінде академиялық ұтқырлық бойынша шет елдерде тәжірибесін шыңдайды. Ол әрекетшіл. Ол өз біліктілігімен табыс тауып, сеніп тапсырылған ресурстарға жауапкер­шілікпен қарайды және оларды тиімді пайдалана алады.  Ол спортпен шұғылданады. Салауатты өмір салтын ұстанып, өз денсау­лығына көңіл бөледі. Ол көпшіл. Ортамен еркін қарым-қатынас қалыптастырады, ширақ.

Міне, осы аталған құзыреттіктер бойынша тәрбие жұмыстары жүр­гізіледі. Университеттегі «Даңқ», «Тағзым»,  «Игі істер аллеясы» жас­тарды  тарихымызды құрметтеуге, құндылықтарымызды бағалауға үйретеді.  Университетіміздің сту­дент­тік өзін-өзі басқару ұйымы Алматы қаласының  Жастар саясаты жөніндегі басқармасымен,  басқа да қоғамдық ұйымдармен  бірлесіп, Алматы қаласының өміріндегі қоғам­дық жұмыстарға да белсене араласады. Соның нәтижесінде биыл студенттік өзін-өзі басқару ұйымы  Алматы қалалық  Жастар саясаты жөніндегі  басқарманың Алғыс хатымен марапатталды. Қайырым­дылық шараларын жиі ұйымдас­тырып тұрады. «Конкордия» театры­мыздың шаңырағы студенттер ұйым­дастыратын іс-шаралардан босап көрген емес. Мұның өзі жыл өткен сайын жастардың қоғамдық өмірге деген белсенділіктерінің артып келе жатқандығын дәлелдейді. Еліміз өмірінде өтетін  айтулы шаралар кезінде біздің студенттердің еріктілер қатарынан көптеп табы­лып жата­тын­дығын да атап өткен жөн. Өткен жылы Алматы қаласында өткен Қысқы Универсиада ойын­дары кезін­де біздің студенттерден құ­рылған еріктілер тобы белсенділік­терімен танылғанын айта кеткеніміз артық болмас. Жоғары курстың студент­тері жоғары оқу орында­рында денсаулыққа байланысты  және басқа да медициналық тақырыптарда дәрістер оқып, түрлі тақырыптарда сауална­малар жүр­гізіп, сол сауална­малар бойынша жастардың денсау­лықтарына талдау­лар жүргізеді. Жақында Студенттік кәсіподақ ұйымы тағы бір   қайы­рым­дылыққа негізделген  «Бір там­шы нәр» деген жаңа жобаны қолға алды. Бұл жоба арқылы сту­денттер  жетім балаларға, мүмкіндігі  шек­теулі жандар мен  ауыр науқасқа шалдыққан жандарға  көмектесетін болады.

– Демек, студенттеріміз  сегіз  қырлы, бір сырлы дейсіз ғой. Ал енді осы болашақ дәрігерлеріңіздің ең басты мәселесі – жатақханамен қамтамасыз етілуі қалай?

– Баспанаға өте зәру деген сту­денттердің 43 пайызы жатақханамен қамтамасыз етілген.  Қазіргі кезде жаңа жатақханалар құрылысы жүр­гізіліп жатыр, құрылыс жұмыстары толық аяқталып, жатақханалар пайдаланылуға берілген кезде сту­денттеріміздің 80 пайызы жатақхана­мен қамтамасыз етіледі деген жоспарымыз бар.

ДӘРІГЕР   СЕЗІМТАЛ БОЛУЫ  КЕРЕК

–  Талғат Сейітжанұлы, қазір дәрігерлерге айтылатын сын көп.  Мамандықтарына  немқұрайлы  қарайды деген өкпе-реніштер тағы бар. Оған  не себеп? Алған білімнің таяздығы ма, жоқ әлде адамның өз мамандығына деген жауапкершілігінің жоқтығы себеп пе?

– Дәрігерлерге қатысты сын­ның айтылуын жоққа шығара алмаймыз. Бес саусақ бірдей емес қой, дегенмен сен осы мамандықты таңдадың ба, оның қиындығына төзуің керек. Адамға сенің  тағайын­даған еміңмен бірге,  жанын жұбатар жылы сөзің мен мейірімің керектігін ұмытпау керек. Біз бірінші курстан бастап студенттердің құлағына осы қасиеттерді сіңіруге тырысамыз. Олардың курстан-курсқа өтуі кезінде  бағаларына, пәнді игеруле­ріне үлкен көңіл бөлінеді.  Медицина саласында білім алу оңай емес, ол өмір бойы оқып, ізденуді, үйренуді талап ететін мамандық. Сондықтан    бұл мамандыққа әр адам өзінің шынайы жүрек қалауымен келгені дұрыс. Мен осы ретте студенттердің мынандай маңызды мәселелерге көңіл бөлгендерін қалар едім. Ең алдымен, болашақ дәрігер оқу барысындағы тәжірибелік сабақтар кезінде науқастармен  көп жұмыс істеулері керек. Олардың жан-дүниесіне үңіліп, ең алдымен, ауруын емес, оның жанын ауыртып тұрған  жағдайларына талдау жасай білуі  тиісті. Ол үшін интерн мен рези­денттерді міндетті түрде клини­каларда кезекшілікке жұмылдыру қажет. Түнгі кезекшілік  пен тәжі­ри­белік сабақтар  барысында  сту­денттер өз мамандықтарының  адам­ның өмірі мен денсаулығы жолында қаншалықты жауапты екендіктерін  көбірек сезінетін болады.  Болашақ дәрігерлер уақытының 90 пайызын білім мен тәжірибеге  арнауы тиісті. Ал  өз мамандығының адамға қажеттілігін, жауапкершілігінің зор екендігін түсінген адам жұмысына немқұрайлы қарамайды.  Жоғарыда айтып өткеніміздей, адамның адамгершілігі алған білімімен ғана өлшенбейді, оның отбасында алған тәрбиесіне,  өзінің жеке басының адамгершілік қасиеттеріне де көп байланысты. Қай ата-ана өз бала­сының жаман болғанын, ол туралы жаман сөз естігісі келеді дейсіз, біз де сол ата-ана секілдіміз,  білім беріп, қанаттандырып шығарған түлекте­ріміздің оқыған оқу орнының мәрте­бе-мерейі мен абыройына лайықты болса деп тілейміз. Жаман аттарын естігіміз келмейді. «Жақсы сөз – жарым ырыс» деген тәмсіл біздің дә­рігерлерімізге қаратылып айтылған секілді. Адамды дертінен дәрігердің  ұсынған дәрісі ғана емес, жылы жүректен айтылған  жақсы сөзі де айықтырып, емдеп шығатынын әр дәрігер ұмытпаса дегім келеді. Сезімталдық  пен  адамгершілік дәрігердің ең асыл қасиеттері болуы тиіс.

АНА ТІЛІ АНА СҮТІМЕН ДАРИТЫН АСЫЛ ҚАСИЕТ

– Медицинаның тілі орыс тілі мен ағылшын тіліне бейімдеу болғанмен, қазақшаңыз жақсы екен. Мақал-мәтелге жақын көрінесіз?

– Қазақтың тұңғыш заңгері Бақытжан Қаратаев, батыр апамыз Мәншүк Мәметова, мың өліп, мың ті­рілген қазақтың мұңын  өлең ті­лімен жеткізген Жұбан Молдағалиев, қазақтың Қадырына айналған Қадыр Мырзалиев,  қазақ әдебиетінің көрнекті өкілі Қажым  Жұмалиев, ақын Сағынғали Сейітов, ән еркесі Ескендір Хасанғалиев сынды,  тағы басқа да  ел тұлғалары өмірге келген Орал өңіріне кіндік қаны тамған менің қазақшам нашар болса, ол азаматтығыма үлкен сын болар еді. Ана тілі  әр  қазақтың бойына ана сүтімен даритын асыл қасиет, сол себепті, қазақ тілін ұмытып қалдым дейтіндерді түсіне алмаймын.   Қазақтың  Қадыры ай­тып кеткен жоқ па, «Өзге тілдің бәрін біл, өз тіліңді құрметте» деп, біз, ең алдымен, өз ана тілімізді құрметтеуге міндет­тіміз. Ана тілін жетік білген адам өзге тілді жетік меңгере алады.

– Бұл тұжырымдарыңыз  Елбасымыздың  «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты бағдарламалық мақаласындағы Тіл туралы тағылымдармен, «Туған жерге туыңды тік»  деген бағдармен үндесіп жатқандай…

– Әр қазақтың  Отаны — Қазақстан, қазақ жері болғандықтан ол тек туған  ауылына ғана емес, өзі тұратын, өзі қызмет істеп жүрген жерінің өсіп-өркендеуіне, сол аймақтың дамуына үлес қосуы тиісті. Бұл жерде біз Абай дана­мыздың «Сен де бір кірпіш дүниеге, кетігін тап та бар қалан» деген қағидасын   қатар ұстана білсек,  туған еліміздің дамуына қосар үлесіміз еселене түседі.

– Болашақ иелері – жастарға қандай тілек айтар едіңіз?

– Жастарға «Мен жастарға се­немін деп кеткен Мағжан  Жұма­баев­тан артық не айтуға болады. Елбасымыз да жастарға үлкен сенім артқанын білесіз. Болашақ жастар­дікі. Келешектегі елдің иесі өздері екендіктерін сезіне білетін жастар алға ұмтылуы керек. Елбасының қазіргі ұстанып отырған саясаты жас ұрпақтың жарқын болашағына арналып отыр. Менің әкем, марқұм  «жастың бетіне түкірме, өйткені сен оның болашақта кім болатындығын, оның алдында не күтіп тұрғанын білмейсің» дейтін. Мен жастармен жүздескен сайын әкемнің осы сөзі ойыма оралады. Сондықтан да жастарға деген сенімімді де, үмітімді де, университетіміздің  логотипіне барысты таңдау  арқылы жеткізігім келді.   Университеттің логотипіне қараған әр студенттің  сол барыстай алға ұмтылатындығына, соңында із қалдыруға  асығатындығына сенемін.

–  Өмірде ұстанатын қағида­ңыз?

– Менің алғашқы мамандығым әскери дәрігер болғандықтан, тәртіпті жақсы көремін. Бауыржан бабамыз «Тәртіпке бағынған құл болмайды» демей ме.  Содан кейін үлкенді  үлкендей, кішіні кішідей сый­лай білу.  Қазір осы бір қа­сие­тімізді жоғалтып барамыз. Ұлттық код деген ұлтымызға тән осындай асыл қасиеттердің жиынтығы десек, ұлттық болмысымыздағы сол қа­сиеттерді, салт-дәстүр, дағдылары­мызды қайта жаңғыртып қолға алсақ,  алға қойып отырған ұлы мұ­раттарға қол жеткізеріміз анық. Міне, жаңа 2018 жылдың алғашқы парағын ашып отырмыз. Жаңа жыл елімізге құтты, табысты жыл бол­сын деп тілеймін.  Жастар қаласы – Алматымыз жайнай берсін. Әдемі қалада білім алып жүрген жаста­рымыздың әдебі әдемі,  мәдениеттері биік болсын!

Әңгімелескен — 

Нұржамал   БАЙСАҚАЛ.