Қазақстандық ғалымдар қан қатерлі ісігінің кеш сатысындағы инновациялық емдеуге нәтижелі зерттеу жүргізді
Қазақстан Орталық Азиядағы гендік-модификацияланған жасушаларды қолдану арқылы онкогематологиялық ауруларды емдеуді бастаған алғашқы ел бола алады. Терапия науқасты қан қатерлі ісігінің соңғы кезеңдерінде толық емдей алады, ал процедураның құны Еуропа мен АҚШ-қа қарағанда ондаған есе төмен болады.
С.Ж. Асфендияров атындағы ҚазҰМУ жетекшілігімен Қазақстан Республикасында дербестендірілген және профилактикалық медицинаны енгізудің Ұлттық бағдарламасы аясында биотехнологиялық кезеңде химерлі антигендік рецепторларды (CAR-T) экспрессиялайтын аутологиялық генетикалық түрлендірілген Т-лимфоциттерді алу технологиясы зерттеліп, игерілді. CAR-T терапиясы пациенттің өз жасушаларын генетикалық түрлендіруді қамтиды, содан кейін олар ісік жасушаларын өлтіруге қабілетті. Инновациялық технология Ұлттық биомедицина орталығында үш жыл бойы зерттелді.
«Бұл гендік модификацияланған жасушалармен емдеу. Менің көзқарасым бойынша бұл дербестендірілген медицинаның ең жоғары түрі, өйткені бұл препарат науқасқа арнайы жасалатын жағдай. Яғни, егер ол аутологиялық жасушалардан, яғни пациенттің өз жасушаларынан жасалса, одан кейін науқасқа қайтадан енгізілсе, препарат қауіпсіз және тиімді болады. Бұл әлемдік медицинада алғаш рет генетикалық модификацияланған организмдермен емдеу кеңінен қолданыла бастаған жағдай. CAR-T технологиясы қазірдің өзінде шетелде, медицинасы бай елдерде кеңінен қолданылады», – деп атап өтті зерттеудің ғылыми жетекшісі Александр Шустов.
Мұндай гендік-модификацияланған жасушаларды алу процесі технологиялық тұрғыдан күрделі және қымбат тұратын жабдықты пайдалануды талап етеді. Зерттеуді жүргізу үшін жасушалық процессор болып табылатын CliniMACS Prodigy арнайы қондырғысы сатып алынды.
«Науқастан алынған концентрацияланған лейкоциттердің препараты дайындалып, биотехнологиялық зертханаға жіберіледі, онда осы препараттан Т-лимфоциттердің фракциясы бөлінеді, содан кейін олар вирустық вектормен арнайы өңдеу арқылы генетикалық түрлендіріледі. Нәтижесінде модификацияланған жасушалар ісік жасушаларына шабуыл жасайды, бұл ісіктің жойылуына әкеледі», – деп атап өтті Александр Шустов.
Қазіргі уақытта CAR-T технологиясы Еуропаның бірнеше елдерінде, Ресейде, АҚШ-та және Қытайда қолданылады. Бір емдеу курсының құны шамамен 475 мың долларды құрайды. Қазақстанда бұл терапияны енгізу технологиялық күрделілікке, ғылыми зерттеулердің және қажетті медициналық инфрақұрылымның болмауына байланысты қиынға соқты. Қазақстаннан кем дегенде 3 науқас шетелде бұл терапияны алу мүмкіндігіне ие болды. Барлық науқастар гематологиялық онкологияның соңғы сатысында болды, терапиядан кейін ремиссия басталды.
«Қытайда емделген бір науқас емделмейтін қатерлі ісікпен барды, оған өмір сүруге 16 апта берілді, қазір ол өмір сүруде әрі осы технологияны насихаттау үшін белсенді қоғамдық жұмыстар жүргізуде», – деп атап өтті Шустов.
Зерттеудің мақсаты Қазақстанда технологияны қолдану мүмкіндігін зерттеу болды. Ғалымдардың тұжырымы – бұл терапияны елімізде енгізуге болады әрі ол әлдеқайда арзан болады. Сонымен қатар, тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемін пайдалана отырып, науқастарды емдеуге болады.
«CAR-T терапиясы – бұл үміт технологиясы ғана емес, сонымен қатар дәлелденген тиімді емдеу түрі болып табылады. Бұл терапиядан өткен науқастар әдетте 5 жылдан кейін диспансерлік есептен шығарылады, өйткені олар толық емделген болып саналады. Алайда, Қазақстаннан келген науқастар үшін терапия қымбат болғандықтан қолжетімсіз болып қала береді. Елімізде сүйек кемігін трансплантациялау сияқты ұқсас процедуралар үшін мемлекет тарапынан өтемақы шамамен 16 миллион теңгені құрайды, бұл шамамен 30 мың долларға тең. Осыған орай, мұндай емді қажет ететін қазақстандық науқастар үшін басқа баламалар жоқ. Сондықтан бізге бұл технологияның клиникалық және биотехнологиялық аспектілерін меңгеру маңызды. Дербес медицинаның ұлттық бағдарламасы аясында биотехнологиялық кезең сәтті аяқталды, бұл айтарлықтай жетістік», – деді зерттеудің ғылыми жетекшісі.
Қазақстанда жыл сайын гематологиялық онкологиялық аурулардың 1000-ға жуық жағдайы диагноз қойылады. Науқастардың көпшілігі дәстүрлі терапиямен сәтті емделеді, дегенмен қатерлі ісіктің асқынған түрі бар шамамен 300 пациент жоғары технологиялық емді қажет етеді.
«Лейкозды емдеуде қолданылатын CAR-T технологиялары Қазақстан үшін ғана емес, бүкіл әлем үшін серпін болып табылады. Бұл технологияларды тек санаулы елдер, соның ішінде Жапония мен АҚШ дамытуды жолға қойған, ал Қазақстан бұл саладағы алғашқылардың бірі болып табылады. Қазіргі уақытта CAR-T технологияларын енгізу тіпті дамыған елдерде де кең таралмағанына қарамастан, бұл әдістер Қазақстанда белсенді түрде зерттелуде. Бұл технология жоғары технологиялық медициналық қызметтердің тізіміне енеді деген үміт бар. Оның енуі науқастар үшін қажеттілік пен маңыздылықтың болуына негізделеді. Қазақстан Орталық Азиядағы CAR-T терапиясы саласында көшбасшы бола отырып, аймақтағы медициналық туризмді дамытуға айтарлықтай үлес қоса алады», – деді С.Ж. Асфендияров атындағы ҚазҰМУ ректоры Марат Шоранов.
