COVID-19 ерлердің ұрықтандыру мүмкіндігін төмендетеді – ҚазҰМУ ғалымының зерттеуі
5-6 маусымда Алматыда «Asfen.Forum, жаңа ұрпақ-2023» 1-ші халықаралық форумы өтеді. Форум өз инновациялық жобаларын ұсынуға, өз идеяларын жүзеге асыру үшін бизнес серіктестермен кездесуге мүмкіндік алатын әлемнің 20 елінен келген медицина және денсаулық сақтау саласындағы жас дарынды ғалымдардың басын қосады.
Форум өтетін Санжар Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университетінің баспасөз қызметі форумда таныстырылатын ең қызықты әзірлемелер туралы жарияланымдар топтамасын жалғастырады.
«Asfen.Forum, жаңа ұрпақ – 2023» қатысушысы «С.Ж. Асфендияров атындағы ҚазҰМУ» КЕАҚ микробиология, вирусология кафедрасының PhD докторанты Абзал Қыстаубаев коронавирустың көмекші репродуктивті технологиялар бағдарламаларына қатысқан ерлердің репродуктивті денсаулығына әсерін зерттеді.
Жалпы пандемияға дейін 71 ер адам және COVID-19 ауырған 35 ер адам тексерілді. Ғалымдар пандемияға дейін КРТ-ға жүгінген және ковидпен ауырмаған ерлердің репродуктивті денсаулығының объективті көрсеткіштерін және коронавирустың айналымдағы нұсқасына байланысты вакцинация фонында, онсыз да коронавирустық инфекциядан айыққан ерлердің көрсеткіштерін салыстыруды шешті. Зерттеу нәтижелері соңғы санатта репродуктивті денсаулықтың бұзылуын көрсетті.
«Бүгінгі күнге дейін зерттелген көрсеткіштер және КРТ бағдарламасына қатысатын ерлердің репродуктивті денсаулығы туралы алынған мәліметтерді салыстыру, ең алдымен ковидпен ауырған және вакцинацияланбаған адамдарда сперматозоидтардың морфологиясының (құрылымның) бұзылуын көрсетті. Сондай-ақ, эякуляцияны зерттеу негізінде сперматозоидтардың жақсы болу мүмкіндігін бағалау кезінде сперматозоидтардың зақымдану қаупі факторы оның ауырған және вакцинацияланбаған адамдарда жоғары екенін көрсетті, яғни оны ерлердің өздері де, репродуктологтар да ескеру қажет» – деп түсіндірді Абзал Қыстаубаев.
Дегенмен, ғалым нәтижелерді бір жақты түсіндіруге болмайтынын ескертеді, өйткені 2022 жылы Қытай ғалымдары спермограммадағы мұндай өзгерістер 6 айдан кейін қалпына келгенін дәлелдеді.
«Бірақ айта кету қажет, олар мұны шартты түрде дені сау ер адамдардан зерттеді. Біз бедеу ерлердің спермограммасындағы өзгерістерді зерттеп жатқандықтан, әрине, динамикада ұзақ бақылау және ұзақ мерзім қажет», – деп атап өтті ғалым.
Тағы 429 ер адамды (коронавирусқа дейін жүгінген) және пандемия кезінде жүгінген 3220 адамды тексеру жоспарлануда. Маман ҚХР ғалымдарының деректері көңіл марқайтады, дегенмен одан әрі зерттеу қажеттігін алға тартады.
Форум халықаралық, пәнаралық және маңыздысы – жастарға арналады. Бұл барлық қатысушыларға тың көзқарастары мен идеяларымен бөлісуге, ғылымның дамуына жаңа энергия әкелуге бірегей мүмкіндік болады. Қатысушылар қызықты ғылыми жобаларды ұсынады және 5,7 миллион теңгені құрайтын жалпы жүлде қоры үшін күреседі. Барлығы 1,2 және 3 орындардың 12 иегері болады, сондай-ақ 300 мың теңгелік Гран-при беріледі.
ҚазҰМУ ғалымдары «КРТ бағдарламаларында коронавирустық инфекцияның ерлердің репродуктивті денсаулығына әсері», «Алматы қаласындағы жүкті әйелдердегі КВИ клиникалық-эпидемиологиялық сипаттамасы», Алматыдағы короновирустың ұзақ мерзімді салдары, коронавирусты емдеу хаттамаларындағы өзгерістердің емдеу нәтижелеріне әсері сияқты бірқатар қызықты баяндамалар ұсынады.
Итмұрыннан әзірленген терінің саулығын жақсартатын, ішек микрофлорасын жақсартатын жаңа препарат, жоңғар аюқұлағынан алынған жаңа тағамдық қоспа, мини-таблетка технологиясы, Д витаминінің бүйрекке әсері туралы зерттеулер көрсетіледі.
Сонымен қатар тіс емдеудің жаңа әдістері, урологиялық араласулар, мысалы, ерте эякуляцияны шағын инвазивті емдеудің заманауи әдістері, бас және мойын ісіктеріне арналған жаңа пластикалық операциялар, жатыр денесінің қатерлі ісігінен кейінгі жүктілікті зерттеу, инсульттан кейінгі науқастарды ерте оңалтуда Luna EMG роботын қолданудың клиникалық тәжірибесі ұсынылады.
Бұдан басқа, Қазақстан Республикасының халқы арасында артериялық гипертонияның және жүрек-қан тамырлары ауруларының қауіп факторларының таралуы, семіздіктің жедел жәрдем шығындарына әсері, медициналық-әлеуметтік мекемелеріндегі (ұйымдарындағы) тамақтану сапасы, әлеуметтік қорғау жүйесі, Алматыдағы медбикелердің өмір сүру сапасы, коронавирустың Қазақстан халқының тамақтануына әсері, Қазақстандағы тұзды йодтау сапасы, Алматыдағы АИТВ стигмасын бағалау, Алматы облысының ауылдық жерлерінде несеп-жыныс жүйесі ауруларының таралуы, онкологиялық аурумен ауыратын балаларды емдеуге кедейліктің әсері жөнінде зеттеулер ұсынылады.
6 маусымда Қазақ ұлттық университеті «Ғылым қоры» АҚ-мен бірлесіп бизнес серіктестерге жас ғалымдардың ғылыми жобаларының питчингін ұйымдастырады. Барлығы 10 жоба ұсынылады. Питчинг қатысушылары кәсіпкерлер мен ғалымдардан кері байланыс алады.
Форумның жабылу салтанатында академик Мырзакарим Алшынбаев, профессор Вячеслав Локшин және профессор Рахымжан Ділбархановтың атаулы стипендиялары табысталады. Сондай-ақ, Шэньчжэнь университетінде (Қытай) Молекулярлық медицина бойынша жазғы мектептен өту үшін конкурс нәтижелері таныстырылады.
