Ғалымдар қоянның жынысын ауыстыру барысында ағзаларындағы өзгерістерді зерттеді
5-6 маусымда Алматыда «Asfen.Forum, жаңа ұрпақ-2023» 1-ші халықаралық форумы өтеді. Форум өз инновациялық жобаларын ұсынуға, өз идеяларын жүзеге асыру үшін бизнес серіктестермен кездесуге мүмкіндік алатын әлемнің 20 елінен келген медицина және денсаулық сақтау саласындағы жас дарынды ғалымдардың басын қосады.
Форум өтетін Санжар Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университетінің баспасөз қызметі форумда таныстырылатын ең қызықты әзірлемелер туралы жарияланымдар топтамасын ұсынады.
«Asfen.Forum, жаңа ұрпақ – 2023» қатысушысы Қырғыз мемлекеттік медицина академиясының 3-ші курс резиденті дәрігері Азейев Марат Нұрадинұлы «Қоян үлгісінде трансгендерлік MtF (male-to-female) феминизациялау терапиясы барысында органның өзгеруі» тақырыбында баяндамасын ұсынады.
Зерттеуге гормондық терапияның адам ағзасына әсерін зерттеу қажеттілігі түрткі болды. Бүкіл әлемде жынысты еркектен әйелге ауыстыру операциялары жасалады. Науқастардың бұл тобы өмір бойы гормондық терапияны қажет етеді. Бұл саладағы зерттеулер негізінен қатерлі ісік қаупін анықтауға бағытталған. Фенотиптік белгілерді сақтау үшін гормондық терапияны өмір бойы қолдануға байланысты оларды қолдану кезінде туындайтын көптеген мәселелер өзекті болып қала береді.
Ғалымдар еркек қояндарға гормондық терапияны (эстроген) қолдану кезінде әртүрлі органдарында болатын өзгерістерді анықтауға тырысты. Салмағы 3 кг (2,6-3,3 кг) болатын 3 жастағы 14 қоян (Вена көгілдір тұқымы) тексерілді. Олардың 8-і хирургиялық кастрациядан өтті.
3 аптадан кейін жануарлар 4 топқа бөлінді:
* Дені сау (2 қоян)
* Экзогендік эстрогенмен емделген дені сау (4 қоян)
* Кастраттар (4 қоян)
* Экзогендік эстрогенмен емделген кастраттар (4 қоян).
Экзогендік эстроген ретінде аптасына 2 рет 1,0 синтетикалық эстроген (гексестрол) қолданылды. Осыдан кейін ғалымдар жүрек тінінен, сүйек тінінен, тері, жолақты бұлшықет, қуық асты безінен және жыныс мүшелерінен сынамалар алады.
Белгілі болғандай, эстроген дені сау қояндардың денесіне зиянды әсер етпеген. Дегенмен, кастрацияланған қояндар жағдайында ғалымдар эстрогендердің тері құрылымын сақтауда рөлі бар деген қорытындыға келді. Сонымен қатар, эстрогеннің кастрациядан кейін қояндардың денесіне зиянды және пайдалы әсерлері болды.
«Эстрогендердің әртүрлі түрлерімен емделген кастрацияланған қояндарда қалыпты сүйек құрылымы байқалады. Дені сау топта өзгерістер байқалмады, бұл эстрогендердің ерлер денесінің сүйек тінінің минералдануына қатысуы ықтимал деп болжайды. Эстрогендер әдетте әйел гормоны болып саналса да, ерлер денесінің жеке мүшелерінде (сүйек жүйесі, тері және т.б.) олар маңызды физиологиялық рөл атқарады», – деп қорытындылады ғалымдар.
Форум халықаралық, пәнаралық және маңыздысы – жастарға арналады. Бұл барлық қатысушыларға тың көзқарастары мен идеяларымен бөлісуге, ғылымның дамуына жаңа энергия әкелуге бірегей мүмкіндік болады. Қатысушылар қызықты ғылыми жобаларды ұсынады және 5,7 миллион теңгені құрайтын жалпы жүлде қоры үшін күреседі. Барлығы 1,2 және 3 орындардың 12 иегері болады, сондай-ақ 300 мың теңгелік Гран-при беріледі.
ҚазҰМУ ғалымдары «КРТ бағдарламаларында коронавирустық инфекцияның ерлердің репродуктивті денсаулығына әсері», «Алматы қаласындағы жүкті әйелдердегі КВИ клиникалық-эпидемиологиялық сипаттамасы», Алматыдағы короновирустың ұзақ мерзімді салдары, коронавирусты емдеу хаттамаларының өзгерістерінің емдеу нәтижелеріне әсері сияқты бірқатар қызықты баяндамалар ұсынады.
Итмұрыннан әзірленген терінің саулығын жақсартатын, ішек микрофлорасын жақсартатын жаңа препарат, жоңғар аюқұлағынан алынған жаңа тағамдық қоспа, мини-таблетка технологиясы, Д витаминінің бүйрекке әсері туралы зерттеулер көрсетіледі.
Сонымен қатар тіс емдеудің жаңа әдістері, урологиялық араласулар, мысалы, ерте эякуляцияны шағын инвазивті емдеудің заманауи әдістері, бас және мойын ісіктеріне арналған жаңа пластикалық операциялар, жатыр денесінің қатерлі ісігінен кейінгі жүктілікті зерттеу, инсульттан кейінгі науқастарды ерте оңалтуда Luna EMG роботын қолданудың клиникалық тәжірибесі ұсынылады.
Бұдан басқа, Қазақстан Республикасының халқы арасында артериялық гипертонияның және жүрек-қан тамырлары ауруларының қауіп факторларының таралуы, семіздіктің жедел жәрдем шығындарына әсері, медициналық-әлеуметтік мекемелеріндегі (ұйымдарындағы) тамақтану сапасы, әлеуметтік қорғау жүйесі, Алматыдағы медбикелердің өмір сүру сапасы, коронавирустың Қазақстан халқының тамақтануына әсері, Қазақстандағы тұзды йодтау сапасы, Алматыдағы АИТВ стигмасын бағалау, Алматы облысының ауылдық жерлерінде несеп-жыныс жүйесі ауруларының таралуы, онкологиялық аурумен ауыратын балаларды емдеуге кедейліктің әсері жөнінде зеттеулер ұсынылады.
6 маусымда Қазақ ұлттық университеті «Ғылым қоры» АҚ-мен бірлесіп бизнес серіктестерге жас ғалымдардың ғылыми жобаларының питчингін ұйымдастырады. Барлығы 10 жоба ұсынылады. Питчинг қатысушылары кәсіпкерлер мен ғалымдардан кері байланыс алады.
Форумның жабылу салтанатында академик Мырзакарим Алшынбаев, профессор Вячеслав Локшин және профессор Рахымжан Ділбархановтың атаулы стипендиялары табысталады. Сондай-ақ, Шэньчжэнь университетінде (Қытай) Молекулярлық медицина бойынша жазғы мектептен өту үшін конкурс нәтижелері таныстырылады.
