Жараланғандардың 70 пайызы қатарға қайта оралды – ҚазҰМУ дәрігерлері соғыс кезінде сарбаздарды қалай құтқарды

Кеңес дәрігерлерінің Ұлы Жеңіске қосқан үлесін асыра бағалау қиын. Академик Төрегелді Шарманов атап өткендей: «Кеңес дәрігерлері жараланған сарбаздардың 75 пайызын қатарға қайта қосты. Бұл әлемде қайталанбаған көрсеткіш».

Ұлы Отан соғысында дамып келе жатқан жас университет күрделі сынақтарды лайықты еңсерді. Соғыс басталғаннан кейінгі келесі күні, 1941 жылғы 23 маусымда Институтта студенттер мен оқытушылардың жиналысы өтті, онда жеңіске деген сенім, Отанды қорғау ниеті туралы сөз қозғалды. Демалыстар мен еңбек демалыстары тоқтатылды, көп ұзамай институттың барлық түлектері майданға аттанды. Соғыстың алғашқы күндерінде 84 оқытушы мен 262 студент өз еркімен майданға аттанды.

Соғыс жылдарында институтты 2000 жуық дәрігер бітіріп, түлектердің 75 пайызы майданға жіберілді.

Медициналық институт – Ұлы Отан соғысы жылдарындағы дәрігерлік кадрлардың ұстаханасы – өз жұмысын едәуір күшейтті. Әскерді дәрігерлік кадрлармен қамтамасыз ету үшін институттағы оқу мерзімін 4,5 жылға дейін, содан кейін төрт жылға дейін қысқартуға тура келді. Эвакуациялық ауруханаларды жабдықтау үшін көптеген хирургтар қажет болды, ал соғыстың алғашқы апталарында көптеген білікті кадрлар әскерге шақырылды. Жедел түрде терапевтерден, гинекологтардан, педиатрлардан және тіпті санитарлық дәрігерлерден хирургтар дайындауға тура келді.

Медициналық институттың клиникаларына жаралылар мен науқастарға көмек көрсететін барлық емдеу, алдын-алу мекемелерінің жұмысын ұйымдастыру және әдістемелік басқару жүктелді. Алматы қалалық денсаулық сақтау бөлімінің қалалық ауруханасының құрамында 600 төсекке арналған №3990 эвакогоспиталь ұйымдастырылды. Бұл эвакуациялық аурухананы екінші дәрежелі әскери дәрігер, медицина ғылымдарының докторы, профессор Зюзин Василий Иванович басқарды (медицина университетінің Болашақ ректоры). Госпитальға бас терапевтік корпус қайта жабдықталды, онда хирургиялық бөлімшелерді (кеуде және іш, бас және мойын хирургиясы бөлімшелері, аяқ-қол және омыртқа жарақаттары) ашу үшін жағдайлар жасалды.

Туберкулез бөлімшесінің ғимараты іш-сүзек бөлімшесіне берілді, балалар бөлімшесіне бөртпе-сүзек аурулары қабылданды. Барлық тылдық госпитальдардың басты міндеті жаралыларды белсенді емдеу және ұрыста жараланған жауынгерлер мен командирлерді тиісті емдеуден кейін қатарға қосу жолымен Кеңес армиясының қатарын барынша толықтыру болып табылады. Госпитальдардың екінші міндеті мүгедектерді жұмысқа қайтару болды.

Жалпыхирургиялық бейіндегі эвакогоспитальдармен қатар нейрохирургиялық, торакалдық, жақ-бет, урологиялық мамандандырылған госпитальдар ашылды. Осы жоғары мамандандырылған госпитальдарды ұйымдастыруға және ашуға госпитальдық хирургия кафедрасының қызметкерлері белсенді қатысты: М.Т. Лихтентул – торакалдық хирургия, Е.А. Азарова – нейрохирургия, Л.М. Берман – урология, Н.С. Народецкий – травматология, Е.Ф. Чернов – жақ-бет хирургиясы. Осы мамандандырылған госпитальдарды ұйымдастыруға медициналық институттың директоры, госпитальдық хирургия кафедрасының меңгерушісі, профессор Зикеев Виктор Васильевич тікелей қатысты.

Қайта даярлау тәжірибелі хирургтардың басшылығымен және медициналық институттың хирургиялық клиникаларының негізінде жүргізілді, олардың ішіндегі ең қуатты және көп салалы аурухана хирургиясы кафедрасының клиникалық базасы болды. Аурухананың жараланған жауынгерлер мен командирлердің 70 пайыздан астамы емделгеннен кейін майданға оралды. Соғыс жылдары, Р.И. Самариннің мәліметтері бойынша Қазақстанда 34 100 төсектен 72 эвакогоспиталь болған.

Туындаған қиындықтарға қарамастан, университет одан әрі дамуын жалғастырды. Соғыс жылдарында Қазақстан аумағындағы өнеркәсіптік, қорғаныс кәсіпорындарының өсуі мен кеңеюіне, эвакуацияланған халықтың көп болуына және эпидемия қаупіне байланысты 1943 жылы Институтта үшінші – санитарлық-гигиеналық факультет ашылды.

Соғыс кезінде Қазақстанның Денсаулық сақтау халық комиссариатының госпитальдарында 151 407 жаралылар мен науқастар емделді, олардың 60-70 пайызы емделгеннен кейін әскери бөлімдерге оралды. Қазақстан аумағында орналасқан эвакогоспитальдарда көптеген танымал хирургтер, эвакуацияланған медициналық институттардың профессорлары: академик Н.Н. Петров, профессор И. В. Фрумкин, доцент Я. С. Хордос, профессор А. Н. Сызғанов, И. С. Баккал, В. В. Зикеев, О. С. Глозман, А. П. Полосухин, В. П. Рощин жұмыс істеді, В.Г. Ермолаев, Н.С. Народецкий, Г. К. Ткаченко, Е. Л. Берман және басқалар.