Қазақ ұлттық медицина университетінде «Қазақстан Республикасында дербестендірілген және профилактикалық медицинаны енгізудің ұлттық бағдарламасы» ауқымды жобасының қорытындысы шығарылды
Санжар Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университетінде Қазақстан Республикасында дербестендірілген және профилактикалық медицинаны енгізудің ұлттық бағдарламасын іске асыру барысы туралы қорытынды есеп ұсынылды. Ауқымды жоба 2021 жылы іске қосылып, 2023 жылға дейін жобаланған. Бағдарламаның мақсаты геномдық, жасушалық және ақпараттық технологияларды қоса алғанда, Қазақстан денсаулық сақтау саласына дербестендірілген медицинаны енгізу, негізгі жұқпалы емес аурулар мен COVID-19 профилактикасы мен емдеуге бағытталған басқару шешімдерін әзірлеу болып табылады. Бағдарламаның өзі 4 ауқымды міндетке бөлінген: 1) жергілікті ерекшеліктерді ескере отырып, Қазақстан Республикасының тұрғындары арасында аурулардың дамуының алдын алуға бағытталған басқарушылық шешімдерді әзірлеу; 2) профилактикалық іс-шараларда және фармакотерапияда аурулардың дамуына генетикалық бейімділікті және препараттардың тиімділігін пайдалану мақсатында Қазақстан Республикасының клиникалық практикасына өзгерістер енгізу жөніндегі ұсынымдарды әзірлеу; 3) Химерлі антигендік рецепторларды (CAR-T) білдіретін аутологиялық генетикалық түрлендірілген Т-лимфоциттерді алу технологиясын құру және емдеу нәтижесі үшін маңызды болып табылатын CAR-T жасушалық препараттарының сипаттамаларын in vitro жағдайында зерттеу әдістерін әзірлеу, 4) гендік және жасушалық технологиялар негізінде ағзалар мен жүйелердің жоғалған функцияларын қалпына келтіру және алмастыру терапиясы үшін жоғары регенеративті потенциалы бар дербестендірілген жасуша трансплантациясын әзірлеу және клиникалық тәжірибеге енгізу.
Ұлттық бағдарламаны жүзеге асыру медицина мен ғылыммен айналысатын 21 түрлі ұйымға жүктеліп, ал жұмысты басқару және үйлестіру С.Ж. Асфендияров атындағы ҚазҰМУ-ға сеніммен тапсырылды. Университет ректоры Марат Шоранов атап өткендей, ғылыми-техникалық бағдарламаға қатысушылардың алдында тұрған барлық міндеттер ойдағыдай орындалды.
«Бұл ұйымдардың бірлескен күш-жігері ұлттық денсаулық сақтау жүйесін дамытуға қуатты серпін беріп, медициналық қызметтердің сапасын арттыруға және Қазақстан халқының денсаулық деңгейін жақсартуға ықпал етті. Қысқа мерзім ішінде зерттеу тобы бағдарлама аясында күтілетін нәтижелердің барлығына қол жеткізгенін зор мақтанышпен айта аламын, бұл біздің бағытталған тәсілдеріміз бен инновациялық әдістеріміздің арқасында мүмкін болды», – деп атап өтті ҚазҰМУ ректоры.
Бағдарламалық-мақсатты қаржыландырудың негізгі міндеті созылмалы жұқпалы емес аурулардың алдын алу мен емдеудің дербестендірілген тәсілдерін әзірлеу және енгізу болды. Жұмыстың негізгі бағыты аурулардың алдын алуға ықпал ететін стратегияларды әзірлеу үшін жергілікті және жаһандық деректерді талдау және қолдану болды. Бұл тәсіл бүкіл Қазақстан бойынша 20 мыңнан астам адамды қамтитын ауқымды зерттеу жүргізуге және жұқпалы емес аурулардың таралуы мен әлеуметтік факторлардың халықтың денсаулығына әсері туралы бірегей деректерді алуға мүмкіндік берді.
«Бұл бағдарлама Мемлекет басшысының 2018 жылғы Жолдауының 67-тармағын жүзеге асыру аясында жүзеге асырылды. 21 орындаушының әрқайсысы осы бағдарламаны жүзеге асыруға өлшеусіз үлес қосты. Барлығына елеулі еңбегі мен кәсібилігі үшін алғыс білдіргім келеді. Жобаны жүзеге асыру барысында инновациялық тәсіл мен креативті ойлауды талап ететін көптеген күрделі міндеттермен бетпе-бет келдік. Жұмыс тек ғылыми-зерттеу жұмыстарымен ғана шектеліп қоймай, сонымен қатар қоғам игілігіне қызмет ететін практикалық денсаулық сақтауда алынған нәтижелерді енгізуге деген ұмтылыс болды», – деп атап өтті Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігі Ғылым және адам ресурстары департаментінің директоры Алдынғұров Дәулет Қадырұлы.
Алғашқы медициналық байланыстың тиімділігі де зерттелді, бұл эпидемия жағдайында медициналық көмекті жақсарту үшін жаңа басқару шешімдерін әзірлеуге әкелді. Бұдан басқа, өнеркәсіптік объектілердің және экологиялық факторларының халықтың денсаулығына әсерін бағалау жүргізілді, бұл халықтың денсаулығын сақтау бойынша тиісті басқарушылық шешімдерді әзірлеуге мүмкіндік берді. Коронавирустық инфекция және генетикалық талдау бойынша ауқымды зерттеулер жүргізілді, бұл ауруларға генетикалық бейімділік пен дәрілік заттардың тиімділігін ескере отырып, клиникалық тәжірибеге өзгерістер енгізу бойынша ұсыныстар жасауға мүмкіндік берді.
Адаптивті иммунотерапияда аутологиялық генетикалық түрлендірілген Т-лимфоциттерді әзірлеуге және қолдануға ерекше назар аударылды, бұл лейкозды және басқа да ауруларды емдеуде жаңа мүмкіндіктер ашады.
Жоба бойынша жұмыстың соңғы кезеңі жоғары регенеративті әлеуеті бар дербестендірілген жасуша трансплантациясын жасау және енгізу болды. Бұл прогресс қалпына келтіру медицинасындағы революциялық қадам болды, органдар мен жүйелердің функцияларын емдеу және қалпына келтіру үшін жаңа жол ашты. Бұл жетістіктер денсаулық сақтау ұйымдарының бірлесіп жұмыс істеуінің маңыздылығын көрсетеді және біздің халықтың денсаулығы мен әл-ауқатын жақсартудағы маңызды қадам болып табылады.
«Кейбір тапсырмаларды орындау бойынша жұмыс әлі де жалғасуда, 2023 жылдың төртінші тоқсаны үшінші тапсырма бойынша өтуде – CliniMACS Prodigy (Miltenyi Biotec) қондырғысында пациенттердің CAR-T лимфоциттерін алу-CAR-T үшін жасушалық препараттардың емдеу нәтижесі үшін маңызды сипаттамаларын in vitro жағдайында зерттеу әдістерін әзірлеу жалғасуда. Төртінші тапсырма біріншілік билиарлы холангит кезінде жасуша трансплантациясы барысында әртүрлі органдар мен жүйелердің қалпына келтіру процестерін реттеудің молекулалық және жасушалық механизмдерін зерттеуді жалғастыруда. Жасуша трансплантациясының динамикасында бауырдың қалпына келтірілетін регенерация процестеріне морфологиялық, электронды микроскопиялық және иммуногистохимиялық баға беру», – деп атап өтті жоба жетекшісі Салиев Тимур Муйдинович.
Ұлттық бағдарламаны іске асыру нәтижелеріне Web of Science және Scopus деректер базасына енгізілген ғылыми журналдарда 33 жарияланым, ҚР Білім және ғылым министрлігі Білім және ғылым комитеті ұсынған журналдарда 15 ғылыми мақала жарияланды. Қазақстанда авторлық құқықпен қорғалатын объектілерге құқықтардың мемлекеттік тізіліміне мәліметтерді енгізуге 62 куәлік, өнертабысқа 1 халықаралық патент, 29 оқу-әдістемелік құрал, 21 енгізу туралы куәлік, 2 пайдалы модель патенті және өнертабысқа патент беруге 8 өтінім.
Отырысқа қатысушылар жоба авторларына Қазақстан аумағында практикалық денсаулық сақтау саласына ғылыми әзірлемелерді енгізуге талдау жүргізуді ұсынды.
